Mendel kimdir? Mendel'in kalıtıma kazandırdıkları nelerdir?
Johann Gregor Mendel
MENDELİN kalıtıma kazandırdıkları
Kalıtsal
özelliklerin oğul dölleriyle nasıl aktarıldığını ilk inceleyen
bilimadamı Gregor Mendel bezelyeler üzerinde çalışmış ve bezelyelerde
karakterlerin nasıl taşındığını araştırmıştır.
Mendel'in çalışmalarında bezelye bitkisini seçmesinin sebepleri şunlardır;
1-)Bezelye bitkisi kolay yetişir ve bir yılda birden fazla ürün verebilir.
2-)Bezelye bitkisi çift eşeylidir yani dişi ve erkek organ bir çiçekte bulunur.3-)Taç yaprakları kapalı olduğu için çiçek kendi kendine tozlaşma yapabilir.4-)Bezelye bitkisi birbirinden kolaylıkla ayrılabilen çok sayıda karakter taşır.Alel Gen
Bir karakter üzerine etki eden biri anneden diğeri babadan gelen gen çiftlerine alel gen denir.
A A
Kahverengi göz Kahverengi göz
(Babadan) (Anneden)
Homozigot
Homozigot(arıdöl,safdöl)
Aynı karakterleri taşıyan alel genlere homozigot denir.
a a
Mavi göz Mavi göz
(Anneden) (Babadan)
Homozigot
Heterozigot(melez döl)
Farklı karakterleri taşıyan alel genlere heterozigot denir.
A a
Kahverengi göz Mavi göz
(Anneden) (Babadan)
Heterozigot
Fenotip
Dış görünüş özelliklerine fenotip denir.
Genotip
Canlının sahip olduğu genlerin tümüdür bir başka ifadeyle fenotipin yazılış şekline genotip denir.
Fenotip:Kahverengi Göz
Genotip:AA, Aa
Dominant Baskın
Her durumda kendini fenotipte gösteren özelliklere denir büyük harf ile gösterilir.
Resesif (çekinik)
Ancak homozigot olması durumunda fenotipte kendini gösteren özelliklerdir küçük harfle gösterilir.
Mendel'in çalışmalarında bezelye bitkisini seçmesinin sebepleri şunlardır;
1-)Bezelye bitkisi kolay yetişir ve bir yılda birden fazla ürün verebilir.
2-)Bezelye bitkisi çift eşeylidir yani dişi ve erkek organ bir çiçekte bulunur.3-)Taç yaprakları kapalı olduğu için çiçek kendi kendine tozlaşma yapabilir.4-)Bezelye bitkisi birbirinden kolaylıkla ayrılabilen çok sayıda karakter taşır.Alel Gen
Bir karakter üzerine etki eden biri anneden diğeri babadan gelen gen çiftlerine alel gen denir.
A A
Kahverengi göz Kahverengi göz
(Babadan) (Anneden)
Homozigot
Homozigot(arıdöl,safdöl)
Aynı karakterleri taşıyan alel genlere homozigot denir.
a a
Mavi göz Mavi göz
(Anneden) (Babadan)
Homozigot
Heterozigot(melez döl)
Farklı karakterleri taşıyan alel genlere heterozigot denir.
A a
Kahverengi göz Mavi göz
(Anneden) (Babadan)
Heterozigot
Fenotip
Dış görünüş özelliklerine fenotip denir.
Genotip
Canlının sahip olduğu genlerin tümüdür bir başka ifadeyle fenotipin yazılış şekline genotip denir.
Fenotip:Kahverengi Göz
Genotip:AA, Aa
Dominant Baskın
Her durumda kendini fenotipte gösteren özelliklere denir büyük harf ile gösterilir.
Resesif (çekinik)
Ancak homozigot olması durumunda fenotipte kendini gösteren özelliklerdir küçük harfle gösterilir.
İnsanlar İçin;
Baskın Karakterler Çekinik Karakterler
Ayrık kulak memesi Yapışık kulak memesi
Siyah saç Sarı saç
Beş parmaklılık Altı parmaklılık
Kıvırcık saç Düz saç
Dil yuvarlama Dil yuvarlamama
Kahverengi göz Mavi - yeşil göz
Baskın Karakterler Çekinik Karakterler
Ayrık kulak memesi Yapışık kulak memesi
Siyah saç Sarı saç
Beş parmaklılık Altı parmaklılık
Kıvırcık saç Düz saç
Dil yuvarlama Dil yuvarlamama
Kahverengi göz Mavi - yeşil göz
Konu ile ilgili sorular:
1. Genlerin görevi nedir? Genetik özellikler anne ve babadan yavrulara nasıl geçer?
2.
Albinoluk; saç, deri, kaş vb. yapılarda kalıtsal olarak pigment
oluşmaması durumudur. Albino bireylerin saçları, kirpikleri v.b beyaz
olur. Albino bir anne ile normal görünümlü bir babanın çocukları normal
görünümlü oluyor.
a) Buna göre albinoluk geninin baskınlığı ve çekinikliği hakkında ne söyleyebiliriz?
b) Böyle bir ailenin albino çocukları olabilir mi? Neden?
3. Dilini yuvarlayabilen bir erkek ile yuvarlayamayan bir kadın evleniyor. Buna göre;
a) Anne ve babanıngenotipleri nasıldır?
b) Çocuklarının dil yuvaryabilme olasığı nedir?
4.
Orek hücreli anemi hastası olan bir anne ile bir babanın çocukalrında
bu hastalığın görülüp görülmeme olasığı nedir? Bu olayın sebebini
açıklayalım.
ohann Gregor Mendel 22
Temmuz 1822 Heinzendorf'da doğdu (bugünkü Hynčice, Vražné, Çek
Cumhuriyeti), 6 Ocak 1884 Brünn'de öldü (bugünkü Brno, Çek Cumhuriyeti);
genetik biliminin kurucusu, Avusturyalı botanik bilgini ve rahiptir
Küçük
yaşlarda bahçe işleriyle uğraşmaya başlayan Mendel, üniversite
öğreniminden sonra bir din adamı olarak Moravya'da yaşamını sürdürdü. Bu
arada bitkiler üzerinde pek başarıya ulaşamayan bazı incelemelerde
bulundu.
1854'te Brünn'e dönerek bir teknik lisede öğretmenlik yapmaya başladı. Daha öncede öğretmenlik sınavlarına girmiş ancak başarılı olamamıştı. 19. yy. ortalarında Darwin'in doğal ayıklanma kuramının yayıldığı sıralarda canlı bir türün özelliklerinin kendisini izleyen döllere nasıl aktarabildiği sorunu yeni bir yoğunlukla ortaya çıkmıştı.
Biyoloji bilginleri özellikle bitkibilimciler harcadıkları çabalara karşın bu sorunu aydınlatamıyorlardı. Daha sonraları genetiğin babası olarak kabul edilecek Mendel, aynı sorunla ilgili deneylere 1858’de başladı ve araştırmalarının ancak 8 yıl sonra sonuca ulaştırabildi. Başarısı, incelediği konuya elverişli olan yönteminden kaynaklandı. Mendel bir yandan farkların az ve son derece belirgin olduğu bitki çeşitlerini (dev ya da cüce, düz ya da kırışık bezelyeler) ayırmayı öte yandan aktarılan özelliklere göre sayısal ilişkileri araştırmada istatistiğin henüz yerleşmiş bir bilim dalı olmadığı bir dönemde istatistik yöntemini benimsemeyi bildi.
Bezelyelerle yaptığı deneylerde bitkinin uzun boylu ya da cüce, çiçeklerin ve yaprak koltuklarının renkli ya da renksiz, tohumlarının sarı ya da yeşil, düzgün ya da buruşuk olması gibi karşıt özelliklerden birini kuşaklar boyu taşıyan saf soylar elde etmeyi başardı. Ardından bunları kendi aralarında çaprazladı. Sonuçta gözle görülür ölçüde belirgin olan bu iki seçenekli özelliklerin saf soylar ile melez döllerde temel kalıtım birimleri aracılığıyla ortaya çıktığını ve her özellik için bir çift genin bulunduğunu öne sürdü.
Mendel tüm bunları basit istatistiklerle değerlendirdi. Bu Mendel yasaların temel ilkesi melez döllerin üreme hücrelerinde yarısı anadan yarısı babadan alınmış kalıtım birimlerinin bulunmasıdır.
1854'te Brünn'e dönerek bir teknik lisede öğretmenlik yapmaya başladı. Daha öncede öğretmenlik sınavlarına girmiş ancak başarılı olamamıştı. 19. yy. ortalarında Darwin'in doğal ayıklanma kuramının yayıldığı sıralarda canlı bir türün özelliklerinin kendisini izleyen döllere nasıl aktarabildiği sorunu yeni bir yoğunlukla ortaya çıkmıştı.
Biyoloji bilginleri özellikle bitkibilimciler harcadıkları çabalara karşın bu sorunu aydınlatamıyorlardı. Daha sonraları genetiğin babası olarak kabul edilecek Mendel, aynı sorunla ilgili deneylere 1858’de başladı ve araştırmalarının ancak 8 yıl sonra sonuca ulaştırabildi. Başarısı, incelediği konuya elverişli olan yönteminden kaynaklandı. Mendel bir yandan farkların az ve son derece belirgin olduğu bitki çeşitlerini (dev ya da cüce, düz ya da kırışık bezelyeler) ayırmayı öte yandan aktarılan özelliklere göre sayısal ilişkileri araştırmada istatistiğin henüz yerleşmiş bir bilim dalı olmadığı bir dönemde istatistik yöntemini benimsemeyi bildi.
Bezelyelerle yaptığı deneylerde bitkinin uzun boylu ya da cüce, çiçeklerin ve yaprak koltuklarının renkli ya da renksiz, tohumlarının sarı ya da yeşil, düzgün ya da buruşuk olması gibi karşıt özelliklerden birini kuşaklar boyu taşıyan saf soylar elde etmeyi başardı. Ardından bunları kendi aralarında çaprazladı. Sonuçta gözle görülür ölçüde belirgin olan bu iki seçenekli özelliklerin saf soylar ile melez döllerde temel kalıtım birimleri aracılığıyla ortaya çıktığını ve her özellik için bir çift genin bulunduğunu öne sürdü.
Mendel tüm bunları basit istatistiklerle değerlendirdi. Bu Mendel yasaların temel ilkesi melez döllerin üreme hücrelerinde yarısı anadan yarısı babadan alınmış kalıtım birimlerinin bulunmasıdır.
Kayıtlar
0 yorum:
Yorum Gönder